جزوه درس کتابخانه الکترونیکی

جزوه درس طراحی و پیاده سازی کتابخانه الکترونیکی از استاد صدیقه حاتمی

کتابخانه نهادي اجتماعي است که با ذخيره سازي، حفاظت و اشاعه ي پيشينه هاي مکتوب ،ديداري و شنيداري و الکترونيکي با استفاده از کتابداران آموزش ديده در خدمت تعليم و تربيت و توسعه علمي ، فرهنگي ،اجتماعی و… است .

انواع کتابخانه‌ ها

1- کتابخانه ملی  2- کتابخانه عمومی  3- کتابخانه دانشگاهی  4- کتابخانه تخصصی

کتابخانه ملّی

هر کشوری دارای یک کتابخانه ملی است که نشان دهندۀ غنای فکری هر قوم و ملتی است بنابراین باید در این کتابخانه معتبرترین و ارزشمند ترین اسناد نگهداری شود.

اهداف کتابخانه ملّی

• گردآوری کلّیه آثار فکری یک ملّت که بصورت مکتوب ، دیداری،شنیداری ، الکترونیکی و هر چیزی که در گذشته و حال منتشر می شود.
• گردآوری دست کم یک نسخه از هر اثری که در کشور چاپ و منتشر می شود.
• گردآوری دست کم یک نسخه از انتشارات کشورهای دیگر.
• تهیه فهرستی از کتابها و دیگر انتشارات موجود در کتابخانه های دیگر بصورت نوشتاری و غیر نوشتاری.

کتابخانه های عمومی

از منابع مالی دولت تاسیس می شوند و خدمات رایگان به تمام افراد جامعه ارائه می دهند.

اهداف کتابخانه های عمومی

• کمک به توسعه دانش.
• پرکردن اوقات فراغت.
• کمک به شهروندان برای اینکه عضو بهتری برای جامعه و خانواده خود باشند.
• ارائه خدمات جانبی مثل برگذاری انواع نمایشگاه ها ، نمایش فیلم ، سخنرانی ها و …

کتابخانه های دانشگاهی

دانشگاه های بزرگ جهان دارای این دسته از کتابخانه ها هستند که در بعضی موارد اهمیت آنها بر اساس کتابخانه هایشان سنجیده می شود.

اهداف کتابخانه های دانشگاهی

• کمک به برنامه های آموزشی در کلیه رشته های آن دانشگاه.
• کمک به برنامه های پژوهشی دانشگاه.
• فراهم آوری مکانی برای مطالعه دانشجویان .
• تهیه کتب و مقالات خارج از دسترس مراجعان از طریق اتصال به شبکه های اطلاع رسانی داخلی و بین المللی.

کتابخانه های تخصصی

این کتابخانه ها در یک رشته یا یک موضوع خاص فعالیت می کنند.

اهداف کتابخانه های تخصصی

• بالابردن سطح دانش تخصصی و بروز نگهداشتن دانش کارکنان شازمان.

وظایف و کارکردهای یک کتابخانه

1- عماکردها

• جمع آوری منابع یا مجموعه سازی

مجموعه سازی نیازمند آشنایی کامل با ماهیت فیزیکی این نوع منابع و روشهای تامین آنها است.

• حفاظت و نگه داری منابع

بر اساس نوع کتابخانه منابع مختلفی در آنها نگهداری می شود برای نگهداری این منابع اطلاعاتی روشهای خاص فیزیکی و شیمیایی وبیولوژیک لازم است تا آنها را برای استفاده گسترده و مکرر حفظ کرد.

• سازماندهی منابع

سازماندهی منابع می تواند به دو طریق انجام شود:

1- فهرست نویسی  که سه نوع دارد

فهرست نویسی توصیفی: فیش اطلاعاتی در ارتباط با مشخصات کتاب است. مثال (عنوان – ناشر)

فهرست نویسی تحلیلی: فیش اطلاعاتی در ارتباط با محتوای کتاب است.

فهرست نویسی رده بندی: بخش های توصیفی و تحلیلی را به کدی تبدیل می کند که برای پیدا کردن و مشخص کردن موقعیت کتاب به کار می رود.

 2- چکیده نویسی

مثال :

عنوان : دیوان حافظ

مولف:حافظ

تعداد صفحات:250

تحلیل از دیوان : مجموعه اشعار ادبی از حضرت حافظ

رده بندی: 250 د ا ل ح

• اشاعه اطلاعات

1- امانت منابع کتابخانه ای : به توسعه فرهنگی و اجتماعی کمک می کند.

2- خدمات مرجع :بخشی به نام مرجع در کتابخانه ایجاد  میگردد و به بیرون از کتابخانه امانت داده نمی شود.

3- خدمات اطلاع رسانی : از طریق رایانه و ایجاد پایگاههای اطلاعاتی در سطوح مختلف کتابخانه ارائه می شود.

• مدیریت کتابخانه

2- تشکیلات

بخش خدمات فنی کتابخانه :

تمامی مراحل کاری که برای کتابخانه منظم و سازماندهی شده انجام می گیرد یا به عبارت دیگر مجموع فرایندها وکارهایی را که برای تهیه و خرید مواد کتابخانه ای، فهرست نویسی ،رده بندی و آماده سازی منابع برای گذاشتن در قفسه ها  و دیگر فضاهای فیزیکی انجام می شود که شامل بخش های زیر است:

• بخش انتخاب و تهیه منابع
• بخش فهرست نویسی
• بخش چکیده نویسی
• بخش وب سایت

بخش خدمات عمومی :

شامل بخشهای امانت و مخازن داری، مرجع و اطلاع رسانی ، حفاظت نگهداری ومرمت و آماده سازی و برگه آرایی، دیداری و شنیداری، نشریات ادواری ،خدمات ویژه به گروههای خاص و خدمات تکثیر و پرینت است و در کل شامل سه بخش زیر خواهد بود:

1– خدمات مرجع

 مجموعه خدمات گوناگونی را که در بخش مرجع به مراجعه کنندگان حضوری و غیر حضوری ارائه می شود خدمات مرجع می نامند.

عوامل وابسته به خدمات مرجع:

شرایط جامعه، سنتهای جامعه، انواع مراجعه کنندگان، نوع و اندازه ی کتابخانه و منابع کتابخانه و فلسفه کتابدار

تقسیم بندی نوع خدمات مرجع :

1-خدمات پایه مرجع :

• کمک در استفاده از منابع مرجع
• کمک در استفاده از برگ دان کتابخانه
• کمک و یاری در یافتن اسناد و مدارک
• تهیه و تدارک اطلاعات تخصصی
• تهیه و تدارک اطلاعات عمومی

2-خدمات عمومی مرجع :

• امانت بین کتابخانه ها
• حفظ و نگهداری منابع
• آموزش مراجعه کنندگان
• کمک به غیر اعضاء و تهیه نشریات کتابخانه
• راهنمایی خوانندگان
• تهیه کتابشناسی
• نگهداری بریده جراید
• ارزیابی منابع مرجع
• اشاعه گزینش اطلاعات

3- خدمات موردی :

تقسیم بندی خدمات مرجع از لحاظ ارائه خدمات:

• ارائه خدمات به گروه های خاص قومی
• ارائه خدمات به گروههای بی سوادان
• ارائه خدمات به گروههای نوسوادان
• ارائه خدمات به گروههای معلولان

 ۲- اطلاع رسانی 

اطلاع رسانی: تکنولوژیی ای که تجهیزات آماده سازی داده ها و اطلاعات را فراهم آورد

اطلاعات : دانش و بینش و شواهد با داده هائی که تعریف می شوند .

داده : مشاهدات یا واقعیات خام را داده می گویند .

دانش : پایدار ترین و با ثبات ترین اطلاعات است که از طریق تجربه یا شناخت فکری حاصل می شود.

خصوصیات اطلاعات :

• وجود
• قابلیت حصول
• زبان یا باز نمود مشخص
• معنی

متغییر های اطلاعات :

1. کمیت: اطلاعات می تواند با تعداد مدرک صفحات واژه ها حروف ترسیمات تصاویر و غیره اندازه گیری شود.
2. محتوا: معنی و مفهوم اطلاعات را محتوا گویند.
3. ساختار مربوط به شکل ظاهری یا سازمان اطلاعات و روابط منطقی بین عبارات یا عناصر است .
4. زبان : مشتمل بر علائم حروف الفبا،رمزها و ترکیبات است که به وسیله آنها عقاید بیان میشود .
5. کیفیت : کامل بودن و مناسب بودن اطلاعات را توصیف و مشخص می کند .
6. عمر:  مدت زمانی که اطلاعات دارای ارزش می باشد .

 3-امانت

کاستی های کتابخانه های سنتی

1- مراجعه کنندگان : مراجعه کنندگان گوناگون بصورت همزمان امکان استفاده از منابع خاص را ندارند.

 در حال نوشتن ادامه …